Bàn thắng kỳ vọng là gì? Đây là một thống kê cho thấy khả năng ghi bàn trong một tình huống nhất định trong trận đấu, được đo lường và tính toán dựa trên thống kê các cú sút ở các vị trí tương tự trong bóng đá. Nhờ các thông số này, người xem bóng đá có thể hiểu được tỷ lệ ghi bàn của một đội trong trận đấu, số cơ hội ghi bàn rõ ràng, từ đó hiểu được tình hình trận đấu hoặc hiểu được sức mạnh của các đội một cách chính xác.
Mục Lục Bài Viết
Bàn thắng kỳ vọng là gì?
Trong lĩnh vực thể thao, đặc biệt là bóng đá, thống kê ngày càng được quan tâm và ứng dụng nhiều hơn. Trước đây, trong mỗi trận đấu, người hâm mộ thường quan tâm đến các chỉ số như kiểm soát bóng, số lần sút, phạt góc việt vị… Việc sử dụng các chỉ số này không hoàn toàn chính xác, nó không thể cải thiện khả năng chiến thắng thực tế của một đội trong trận đấu đó. Nhưng thống kê xG phản ánh chính xác hơn số cơ hội rõ ràng của mỗi đội.
Một đội kiểm soát bóng ít hơn và ít cú sút hơn, nhưng có những pha phản công sắc bén với nhiều cú sút một chọi một hơn, gần khung thành hơn so với một đội kiểm soát trận đấu và sút nhiều hơn.
Đây là định nghĩa về xG và qua đó chúng ta cũng có thể hiểu tại sao các cầu thủ ngày nay có xu hướng chỉ sút khi có cơ hội rõ ràng. xG được thu thập từ cơ sở dữ liệu của tất cả các cú sút từ các vị trí tương tự trong lịch sử bóng đá. Nói một cách đơn giản, chúng ta có thể tính toán xG của một cú sút từ khoảng cách 25 mét bên ngoài khu vực phạt đền, hướng thẳng về phía khung thành bằng cách “đào” tất cả các cú sút ở vị trí đó đã được thực hiện trong quá khứ.
Giả sử có 10.000 cú sút như vậy và 350 trong số đó trở thành bàn thắng, thì chỉ số xG cho cú sút đó sẽ là 350/10.000 hoặc 0,035. XG có thể được hiểu là tỷ lệ bàn thắng từ vị trí sút đó, bất kể chất lượng cú sút. Nếu xG cao nhưng cú sút không dẫn đến bàn thắng, điều đó có nghĩa là cú sút rất tệ hoặc đối thủ đã có pha cứu thua xuất sắc.
Đó là cách thô sơ nhất để tính toán số liệu thống kê xG, sau này khi công nghệ phát triển và con người tiếp tục cải tiến phương pháp này.
Bàn thắng kỳ vọng được tính như thế nào?
Bên cạnh vị trí bắn, những đặc điểm khác của nó cũng đáng chú ý như:
- Vị trí, bộ phận cơ thể phát động cú sút (chân thuận, chân không thuận, đầu): Những cú sút từ cùng vị trí nhưng sử dụng chân không thuận và đầu sẽ có chỉ số xG thấp hơn.
- Số lượng hậu vệ đối phương cản phá cú sút. Các cú sút phải vượt qua hàng phòng ngự dày đặc của đối phương sẽ có xG thấp hơn cho mỗi cú sút.
- Vị trí thủ môn (Nếu thủ môn đã rời khỏi khung thành thì xG chắc chắn sẽ cao hơn).
- Vị trí sút và thời điểm quyết định sút đều ảnh hưởng đến xG mục tiêu kỳ vọng.
Nguồn tin từ Bongdaso cho biết: Phương pháp tính toán mục tiêu kỳ vọng ngày càng chính xác và hoàn hảo hơn theo thời gian. Chính độ chính xác này khiến thống kê này ngày càng được ứng dụng rộng rãi, đặc biệt là trong lĩnh vực nghiên cứu và huấn luyện thể thao.
Cộng các giá trị xG mà một đội tạo ra trong một trận đấu sẽ cho bạn biết số bàn thắng mà họ đáng lẽ phải ghi được trong trận đấu đó. Nếu một đội ghi được nhiều hơn số bàn thắng dự kiến, thì được gọi là “overperform” và nếu ngược lại, thì được gọi là “underperform”.
xG của một đội chơi tốt hơn hay kém hơn có thể đến từ nhiều yếu tố như trình độ của hậu vệ đối phương, phong độ của các cầu thủ ghi bàn và một yếu tố không thể tính toán được: “may mắn”.
Lịch sử thống kê bàn thắng kỳ vọng
Người sáng lập ra thống kê thể thao là Charles Reep vào những năm 50 của thế kỷ trước khi bóng đá vẫn còn rất thô sơ. Lúc đầu, ông chỉ có một cuốn sổ tay và một cây bút chì để quan sát trận đấu, ghi lại tất cả các thông số mà ông cho là quan trọng, sau đó về nhà để biên soạn số liệu thống kê và so sánh những con số này của cả hai đội… sau đó, ngày càng có nhiều người quan tâm đến những số liệu thống kê này, rồi các trang web và công ty chuyên cung cấp những số liệu thống kê này ra đời.
Các số liệu thống kê như thời gian kiểm soát bóng, số lần sút, số thẻ phạt, số lần phạt góc đều mang tính mô tả về các trận đấu đã diễn ra nhưng không thể hiện rõ số cơ hội và tỷ lệ chiến thắng thực tế của đội bóng. Ngoài ra, các số liệu thống kê trên cũng không giúp mọi người dự đoán kết quả chính xác hơn. Ví dụ như trận thua 0-4 của Barcelona trước Bayern Munich, rõ ràng Barcelona với lối chơi tiki-taka của mình đã kiểm soát bóng nhiều hơn và sút nhiều hơn. Nhưng kết quả và tình hình trên sân lại hoàn toàn trái ngược.
Những người quan tâm KQBD hôm nay chia sẻ: Người ta bắt đầu nghiên cứu để tìm ra dữ liệu có thể vừa mô tả vừa dự đoán, khái niệm mục tiêu kỳ vọng ra đời để giải quyết nhu cầu nghiên cứu thống kê trên. Bắt đầu từ năm 2012 khi một người có biệt danh Green đăng một bài blog trên diễn đàn về chất lượng cơ hội dứt điểm cũng quan trọng như số lượng. Vào thời điểm đó, xG chưa được giới truyền thông hay người hâm mộ biết đến nhưng lại rất nổi tiếng trong giới “bóng đá”.
Những người chơi cũng thích giữ phương pháp thống kê và số liệu đọc của họ cho riêng mình thay vì chia sẻ “bánh mì và bơ” của họ. Do đó, mãi đến năm 2018, xG mới được công chúng biết đến rộng rãi, xuất hiện trên các bảng trước và sau trận đấu trên các đài truyền hình.
Bóng đá là môn thể thao may rủi
Trong chủ đề xác suất và thống kê, luôn có một lời giới thiệu huyền thoại: Việc tung xúc xắc và nhận được mặt ba chấm là 1/6 không có nghĩa là cứ 6 lần tung, mặt ba chấm sẽ xuất hiện một lần. Bạn hoàn toàn có thể tung được mặt ba chấm hai lần liên tiếp, nhưng có thể phải mất thêm hàng chục lần tung nữa để mặt này xuất hiện lại. Đơn giản là quy luật xác suất cổ điển, kết luận duy nhất là số lần thử càng lớn thì tỷ lệ thực tế sẽ càng gần với lý thuyết.
Kết quả của một trận bóng đá phụ thuộc vào số bàn thắng được ghi bởi cả hai đội, nhưng điểm yếu cố hữu của thống kê khi áp dụng vào bóng đá là bàn thắng xuất hiện rất hiếm. Nếu bóng rổ, bóng chuyền hay bóng chày xuất hiện hàng chục, hàng trăm pha ghi bàn mỗi trận thì số bàn thắng trong bóng đá thường chỉ đếm trên đầu ngón tay, và như chúng ta đã biết, phép thử càng nhỏ thì rủi ro càng lớn.
Vì lý do đó, dù phương pháp tính mục tiêu kỳ vọng có thông minh và khoa học đến đâu thì vẫn có những hạn chế và rủi ro nhất định. Nhất là trong bóng đá, môn thể thao vua có nhiều biến số nhất trong lĩnh vực thể thao.
XG cho thấy rằng khả năng dứt điểm không quan trọng đến vậy
Một trong những vấn đề với xG là rất khó để đánh giá hiệu suất cá nhân. Nếu một đội ghi được 30 bàn thắng chỉ từ 25 xG, chúng ta có xu hướng quy hiệu suất xG vượt trội cho may mắn, nhưng nếu điều đó xảy ra với một cầu thủ, thì nhiều khả năng là cầu thủ đó có khả năng dứt điểm tốt hơn mức trung bình. Nghiên cứu sâu về xG đã khiến các nhà phân tích đặt câu hỏi liệu cái gọi là “khả năng dứt điểm” này có thực sự tồn tại hay không. Có nhiều cầu thủ có hiệu suất xG vượt trội, nhưng điều đó chỉ là tạm thời.
Con số không biết nói dối Cuốn sách “The Expected goals philosophy” có đề cập rằng không có cầu thủ nào ở các giải đấu hàng đầu châu Âu có xG vượt trội trong 5 mùa giải liên tiếp. Ngược lại, các tiền đạo hàng đầu lại có thành tích kém hơn khá nhiều. Cristiano Ronaldo là ví dụ điển hình cho một cầu thủ được cho là có khả năng dứt điểm vượt trội so với các tiền đạo khác, tuy nhiên, khi nhìn lại số liệu thống kê xG của CR7 từ năm 2015-2019 (thời kỳ đỉnh cao), cầu thủ này đều có xG kém hơn trong cả 4 mùa giải đó.
Điều thực sự làm nên sự khác biệt của Cr7 chính là khả năng tìm khoảng trống, gây áp lực, tăng tốc để có thể xuất hiện ở những vị trí đó để sút và nhận được hơn 40,5 xG mỗi mùa giải.
Các khái niệm liên quan của huấn luyện viên
Các khái niệm liên quan đến số liệu thống kê mục tiêu mong đợi bao gồm:
- Tạo kỳ vọng – xA
- Tương tự như xG, xA thể hiện xác suất một đường chuyền sẽ dẫn đến một pha kiến tạo.
- Điểm mong đợi – xP
Mô tả số điểm cần đạt được trong một trận đấu nếu không có may mắn. xP được tính từ xG của đội và giá trị xG của đối thủ bằng một công thức phức tạp. Nhưng như đã đề cập ở trên, bóng đá là một trò chơi may rủi, và ngay cả số liệu thống kê chính xác cũng không thể giúp họ tạo ra nhiều cơ hội hơn.
Để có cơ hội và dẫn đến bàn thắng như mong đợi, các huấn luyện viên buộc phải yêu cầu cầu thủ tấn công, tạo ra sự hỗn loạn để cơ hội xuất hiện. Cùng với đó, rủi ro cũng cao hơn.
Vậy với những thông tin chúng tôi vừa cung cấp trong bài viết trên, hy vọng rằng bạn đọc đã hiểu được khái niệm bàn xG – Bàn thắng kỳ vọng là gì. Tại sao thống kê thể thao ngày càng quan tâm đến bàn thắng kỳ vọng? XG cũng chính là lý do khiến các cầu thủ ngày nay ngại sút xa hơn hoặc tại sao các huấn luyện viên ngày nay có xu hướng đẩy đội hình lên cao hơn để tìm kiếm cơ hội ghi bàn.
